Nasil iyi LiDER olunur?

Hic dusundunuz mu ? Yasamımız içinde kaç kere yöneten ya da kac kere yonetilen oldugumuzu. Acaba en son ne zaman bir şeylerin yonetiminde bulundunuz ? Bir organizasyon, bir kişi veya kurum. Hangisinde daha basarılıydınız? Hayatın akısı içinde yöneten ve yonetilen olmak size gore tesadüfi bir şeymi ? Neden bazıları yönetirken, bazıları yönetiliyor ? Acaba yöneten ile yönetilen arasında ne gibi farklar var ki bir taraf yöneten olurken diger taraf yönetilen oluyor ? Bütün bu soruları uzatmak gayet mümkün. Şimdi sizlere liderlik konusundan bahsetmek istiyorum. 

Liderlik, bir topluluga belli bir sinerji kazandirarak o toplulugu veya grubu bulundugu yerden daha ileri noktalara goturmektir. Bunu yaparken de bir onceki yasamin uzerine surekli olarak olumlu ve yeni seyler katmaktir. Aslinda liderlik bu kisacik tanima sigamayacak oranda kapsamli bir konudur. Liderligin ne oldugunu anlayabilmemiz icin once liderin ne gibi ozellikleri oldugunu inceleyelim.

* Iyi bir liderin en karakteristik ozelligi basinda bulundugu topluluga olumlu ve pozitif bir sinerji katmaktir. Yani o toplulugun birbiriyle refah, baris ve huzur icinde kaynasmasini saglayarak onlara onculuk etmektir. Yine liderin bir baska ozelligi de cesarettir.
* Lider bir karar alirken bulundugu toplumun butun dinamiklerini hesaplar. Eger verecegi karar o toplulugun refahini ve huzurunu daha cok artiracaksa lider bu kararinin arkasinda cesurca durur. Karar vermeden once mutlaka cesitli kisi ve topluluklarla verecegi kararla ilgili gorusmelerde bulunur ve en mantikli ve gercekci olan karari vermeye calisir. Soyledikleri arasinda celiski olmaz. Savundugu degerlerin arkasinda durmasini bilir. Ancak elbette ki lider de hata yaptigi zaman hata yaptigini kabul etmelidir ve bunu liderlik ettigi toplulukla samimi bir sekilde paylasmalidir.
* Yine iyi bir liderin sevilme orani elbette ki sevilmeme oranindan cok daha fazla olmalidir.
* Iyi bir lider liderlik ettigi toplulugun butun problemlerini objektif ve dogru bir sekilde analiz eder. Onlarla ic ice yasar. Onlardan asla kopuk olamaz, olmamalidir.
* Iyi bir lider firsatlari gorur ve bunun bulundugu gruba fayda veya zararlarini hemen analiz eder.
* Iyi bir lider uzlasmacidir. Hayati boyunca saldirgan tutum sergileyen, yapici olmayip ta yikici olan, surekli olarak yapilanlari olumsuz sekilde elestiren kisinin iyi bir lider oldugu soylenemez. Dolayisiyla iyi bir liderin uzlasmaci tutumu cevresine guven vermesi acisindan cok onemlidir. Yani iyi bir lider bardagin hep bos tarafini gormez. Dolu tarafini dusunmek ve o bardagin geri kalan bos tarafini nasil dolduracagini dusunmek iyi bir liderin karakteristik ozelliklerindendir.

Bir kere daha iyi anlasilmasi bakimindan sunu soylemem gerekirse iyi bir lider sert ve uzlasmaci olmayan bir tutum takinmaz. Aksine akilli, sakin, uzlasmaci ve kendinden emin bir karizmaya sahiptir . Oyleyse iyi bir liderin durusu da cevresini veya liderlik ettigi toplulugu etkilemelidir. Bir baska liderlik ozelligi de insiyatif kullanmadir. Iyi bir lider bazen kararlari tek basina almak zorunda kalabilir ve bu durumda insiyatif kullanmak zorunda kalabilir. Oyle ki lider insiyatif kullanirken karsisina cikabilecek butun riskleri goze alabilir.

* Iyi bir lider liderlik ettigi grubun cikarlarini her zaman kendi cikarlarindan ustun tutar. Esitlikci ve grubun uyeleri arasinda ayirim yapmaz. Bir baskasi icin uygulanan kural ne ise toplulugun diger fertleri icin de o kurallari tereddut etmeden kullanir. Bunu yaparken de dost, hisim, akraba, yakin arkadas ayrimi yapmaz. Bu iyi bir liderin topluluk karsisindaki tutarliligini artirir.

* Iyi bir lider bulundugu toplulukta cikan yikici sesleri iyi analiz eder ve bu kotu niyetli, toplulugun huzurunu bilerek veya bilmeyerek bozmaya calisan insanlari ne sekilde alt edecegini bilir. Bunu yaparken illegal ve guce dayali davranmaz. Aksine akilci ve sabirlidir.

* Iyi bir liderin en onemli ozelliligi sabirli ve planli olmasidir. Iyi bir lider sir tutma ve agzina her geleni soylememe konusunda da dirayetlidir. Ne zaman nerede ne konusacagini bilir. Agzindan cikan her seyi tartarak ve hesap ederek konusur.
* Iyi bir lider objektiftir. Verdigi kararlari tarafsiz ve dogru bir sekilde almasini bilir. Iyi bir lidere dostu da dusmani da saygi duyar ve onu ciddiye alir.
* Iyi bir liderle ilgili genellikle alayci ifadelere pek rastlanmaz. Cunku dostu, dusmani iyi bir liderin sergilemis oldugu karakteristige saygi duyar. Oyleyse iyi bir liderin karizmatik yani etkileyici bir durusu vardir diyebiliriz. Bu bazen fiziksek bir gorunus ile kendisini gosterse de ( etkileyici veya heybetli bir fiziksel yapi vb.) bazen de bir bakis veya konusma veya durus olarak kendisini gosterir.

* Iyi bir lider liderlik ettigi toplulugun basindan gitmesi gerektiginde bir koltuk sevdalisi gibi davranmaz. Yerini en az kendisi kadar dogru, durust ve topluluk tarafindan kabul goren bir baska lider kisiye devretmesini bilir. Cunku iyi bir lider icin toplulugun gorusleri ve istekleri her zaman onemlidir. Butun bunlarla birlikte iyi bir lider dunyadaki gelismeleri (kendisiyle ilgili veya ilgisiz) yakindan takip eder.
* Iyi bir lider reformisttir. Oyle reformlar yapar ki hem bulundugu toplulugun tepkisini cekmez hem de kulturu ve inancini korumasina ve muhafaza etmesine yardimci olur. Insanlari sisteme bagli yapmaz. Sistemi insanlar icin yeniden sekillendirir. Cunku iyi bir lider bilir ki sistem pek tabi ki insan icin kurulmustur. Insan icin vardir. Bunun tam tersi olan insanin sistemi ayakta tutmak adina heba edilmesi dusunulemez (Dini Inanisi ayakta tutmak ve vatani dis guclere karsi korumak haric). Hele de sistem insanin yasama hurriyetine zarar veriyorsa. Dolayisiyla iyi bir lider bu konuda da reformisttir. Alisilmis veya aliskanlik haline gelmis yanlis inanislari ve uygulamalari dile getirmekten ve onlarin gerektiginde kendi insanlari veya liderlik ettigi toplulugun daha da refaha kavusmasi icin degistirilmesinden lider en basta sorumludur. Lider bunu gerceklestirmek icin cesaretle davranir.

* Iyi bir liderin oyle yardimcilari vardir ki onlar da tipki iyi bir liderin davranislarini gostermelidir. Kendi bulunduklari ve yonettikleri tum topluluklarda adaleti ve hakkaniyeti on plana cikarirlar. Oyleyse iyi bir lider icin hak, hukuk, adalet kavramlari en onemli kavramlarin basinda gelir.

* Iyi bir lider savurgan degildir. Elindeki imkanlardan dolayi sIkayet etmez ve elindeki imkanlarla yapabileceginin en iyisini yapmaya calisir. Az once belirttigim gibi iyi bir lider sIkayet etmek yerine cozum uretir.
* Iyi bir liderin soyledikleri ile yaptiklari dogru orantili olmalidir.
* Iyi bir lider sozu davranisa donusturme konusunda aceleci degil, aksine planli ve programlidir.
* Iyi bir lider yapacagini soyledigi seyleri yapar. Bir kisinin iyi bir lider olup olmadigini sadece soylemleriyle degil, yaptiklariyla da gorursunuz. Cunku genellikle lider olan kisi icraatlarini tam veya ona en yakin duzeyde gerceklestirir.
* Iyi bir lider cok konusmaz. Aksine bir soyler, iki dusunur. Iyi bir lider ayni zamanda zeki ve etkileyici bir hitabet yetenegine sahip olmalidir. Bunu yaparken dogru bir vucut dili kullanmasini bilir.
* Iyi bir lider zevk ve safa duskunu degildir. Gerektiginde ac ve gerektiginde tok olmanin ne oldugunu bilir. Cok iyi bir empati yetenegi olmalidir. Insanlari sinifsal olarak ayirmaz.

Butun bu saydigim ozelliklere daha bircok ozellik eklemek mumkun. Ancak burada size en onemlilerinden bahsetmeye calistim. Ancak lutfen iyi bir lider ile iyi bir yoneticiyi karistirmayin . Her yonetici bir lider olmadigi gibi, her lider de iyi bir yonetme kabiliyetine sahip olmayabilir. Zaten yonetici bulundugu yere atanma ile gelirken iyi bir lider bulundugu toplulukta adeta sivirilerek ortaya cikar.Iyi bir lider bulundugu yere kolaylikla gelmez. Zaten bulundugu toplulukta kolaylikla fark edildigi icin o topluluk onu adeta lider olmasi icin iter ve kendi basina getirir. Oysa gunumuzdeki gerek ozel sirketlerde, gerekse ulke yonetimindeki bircok lider oldugunu soyleyen kisi adeta binbir oyunla, baskalarina zarar vererek bulunduklari makama gelmektedir. Zira bugun liderim diye ortaya cikan bir cok kisi bulunduklari yere adaletsiz bir sekilde geldikleri ve asil amaclari liderlik degil de koltuk sevdasi oldugu icin bulunduklari yeri hic birakmak istemezler. Cunku boylesi kisilerde amac topluluga liderlik edip o toplulugu iyi bir yerlere getirmek degil de kendi pozisyonunu daha da guclendirmektir. Bu kisiler karsilarina rakip olarak cikan herkesi legal veya illegal bir sekilde uzaklastirmasini bilirler. Ozellikle sirketlerde veya ulkemizdeki liderlik anlayisi maalesef bu halde gelismistir. Burada ozellikle sorumluluk hisseden herkese cok is dusmektedir. Calistigi yerdeki yoneticisinden memnun degilse bunu kendisiyle yapilacak anket calismalarinda cesurca belirtmeli, ulkeye lider secerken de gercekten “ben” degil de “biz” diyen ve ulkesini gercekten seven iyi bir lider secmeyi basarmalidir. Gerek calistigimiz isletmenin ve gerekse de ulkemizin simdiki oldugundan daha ileriye gitmesi buna baglidir. Unutmayin ; Herkes iyi bir yonetici olabilir. Ama herkes iyi bir lider olamaz. Cunku liderlik insanin ancak ruhunda olan bir seydir. Hic kimseyi zorla lider yapamazsiniz. Ama nasil olacagini bilen herkes yonetici olabilir. Eger sizde de liderlik ozelligi varsa size tavsiyem sabirla kendinizi gelistirmenizdir. Zaten gunu geldiginde bulundugunuz topluluk sizi fark edecek ve sizi kendi lideri yapacaktir. Ister bir sirkette..isterse de ulkede.. Ozellikle sunu unutmayin. Bu hayata bir kez geldik ve hepimizin sorumlulugu da buyuk. Dolayisiyla gerek kendiniz icin, gerek cevreniz icin adaleti, iyiligi, guzelligi, hakkaniyeti asla ama asla birakmayin. Cunku herkesin bu ozelliklere sahip lidere ihtiyaci var. Allah herkese hayirlisini versin.

Selcuk Arıcı
Insan Kaynaklari Uzmanı